Pijn

Hoe zou ons leven eruit zien als de medische wetenschap de laatste driehonderd jaar stil was blijven staan? Denk eens een paar recente verworvenheden weg: de gedetailleerde kennis van het menselijk lichaam, de beschikbaarheid van doeltreffende medicijnen en de mogelijkheid om pijn te verdoven. Een wortelkanaalbehandeling is toch eigenlijk een pretje in vergelijking met de pijn die ons naar de tandarts deed ijlen.

De bloei van de geneeskunde heeft misschien ook een keerzijde. Wat doet het met ons als fysieke pijn en fysiek lijden uit ons leven gebannen zijn? Zou het kunnen dat daarmee een mogelijkheid om tot geestelijke verdieping te komen verloren is gegaan?

Ik vraag me dat af, mede doordat  ik de afgelopen tijd heb gewerkt aan de vertaling van een tekst van Blaise Pascal (het ‘Gebed om van God het juiste gebruik van ziekten te vragen’) waarin de aanvaarding van het lijden een van de hoofdthema’s is. Het vragen om genezing is bij Pascal niet aan de orde, hoewel hij sinds zijn achttiende geen dag zonder pijn heeft geleefd. We zouden zijn lijden nu ‘ondraaglijk’ noemen.

In zijn gebed laat Pascal er geen twijfel over bestaan dat de ziekte een straf voor zijn zonden is, en een manier waarop God hem tot bekering roept. Maar hij ziet zijn ziekte ook als een manier om te ervaren hoezeer hij één is met zijn Zaligmaker. Wie met Hem verheerlijkt wil worden, zal ook met Hem moeten lijden. Pascal schrijft, biddenderwijs:

‘Kom in mijn hart en in mijn ziel, om er mijn lijden te lijden, en om verder in mij te doorstaan wat nog vóór U ligt van uw lijdensweg, die U voltooit in uw leden, tot de volmaakte voleinding van uw lichaam; opdat ik, vol van U, het niet meer zelf ben die leef en die lijd, maar dat U het bent die leeft en die lijdt in mij, o mijn Verlosser; en dat U me zo, terwijl ik enigszins deelheb aan uw lijden, geheel vervult met uw heerlijkheid, de heerlijkheid waarin U leeft met de Vader en de Heilige Geest, tot in alle eeuwigheid.’

Het is een indrukwekkend einde van een indrukwekkend gebed, dat de lezer confronteert  met zijn eigen vanzelfsprekendheden: gaan we er niet te snel vanuit dat pijn en lijden per definitie slecht zijn, dat we ze moeten vermijden en uit de weg moeten ruimen? Dat is een vraag die op Stille Zaterdag te denken geeft, de dag waarop de christenheid als het ware bij het graf van Jezus zit en terugblikt op het lijden van Hem die van God geslagen en verdrukt was.

Mijn RD-column van 26 maart 2016