Column, eerder gepubliceerd in de bijlage ‘Gulliver’ van het Nederlands Dagblad op 27 april 2012.
Misschien is het u ontgaan, maar afgelopen weekend was er in het Utrechtse kasteel Haarzuilens de Elf Fantasy Fair. Duizenden mensen kwamen er in min of meer uitzinnige uitdossingen op af: vampiers, elfen, trollen en wat er verder in deze sferen zoal gebruikelijk is.
Een van de grootste attracties schijnt het larpen te zijn. Een organisatie bedenkt een plot en formuleert een opdracht (‘Een wrede tovenaar heeft het dorp X vervloekt. Hef de vloek op’) en de deelnemers mogen al improviserend hun rol in de plot uitvoeren. De afkorting larp staat voor live action role playing game. Wikipedia biedt over dit fenomeen alle informatie die men zich wensen kan.
NRC Handelsblad interviewde een aantal larpers en zoals te verwachten viel, was escapisme hun belangrijkste motief. ‘Even je geldproblemen aan de kant. Een heel weekend waan je je in een wereld zonder zorgen, waar je kunt zijn wie je wil.’ De maatschappij is complex, haar leden zijn zorgelijk en gaan gebukt onder onder hun verantwoordelijkheden; tijdens een paar dagen larpen kunnen ze dat allemaal vergeten. Het keurslijf uit, en spelen in een zelfgekozen rol.
Het woord escapisme klinkt wat verwijtend, maar zo bedoel ik het niet. J.R.R. Tolkien besprak met zijn vriend C.S. Lewis eens de vraag wie er ook alweer het meest bezorgd waren over ontsnappingen. Juist, cipiers. We hoeven ons niet permanent bezig te houden met het Bruto Nationaal Product. Verhalen, ook fantasyverhalen, kunnen vergezichten bieden en ons bepalen bij wezenlijker zaken. Bovendien is escapisme niet per se negatief gemotiveerd (geldzorgen vergeten), het kan ook voortkomen uit een positieve behoefte: de oerwens om een wereld voorbij de ons bekende te ervaren. Een toerist hoeft ook niet uit afschuw voor zijn alledaagse leven naar het zuiden af te reizen; misschien houdt hij van de zon en de zee en de bergen.
Zou een larper erg verschillen van een lezer van fantasy? Ze hebben, lijkt mij, dezelfde impuls. Ze willen een andere wereld in. Maar waar de lezer een geestelijk avontuur beleeft, gebruikt de larper zijn hele wezen: hij is ook lichamelijk betrokken. En waar de lezer een van a tot z door de auteur uitgestippeld pad volgt, mag de larper binnen de kaders van het plot improviseren.
Ik denk dat een lezer meer diepgang zal ervaren en een fundamenteler betrokkenheid – een goede lezer van een goed fantasyverhaal, bedoel ik. Hij krijgt van zijn auteur overzicht: hij weet wat er met Frodo gebeurt, maar verneemt vervolgens ook iets over diens bondgenoten. Wie in een spel meedoet, zit in zekere zin opgesloten in zijn eigen rol – dat is realistischer, maar ook beperkter. Een lezer (of filmkijker) wordt dus meer ontheven aan de realiteit. En natuurlijk zijn daar humane kwaliteiten. Door het lezen van In de ban van de ring kun je iets leren over trouw, opoffering en volharding. Misschien meer dan door het naspelen ervan.
Ik was niet in Haarzuilens en voor larpen ben ik niet in de wieg gelegd. Larpen is iets anders dan lezen. Maar de escape is hun gegund, die trollen en feeën in de Utrechtse kasteeltuinen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten