Wel/niet naar het hbo

Column, eerder gepubliceerd in de bijlage ‘Gulliver’ van het Nederlands Dagblad op 9 september 2011.

Als u kinderen hebt mag u wel eens bij uzelf te rade gaan, nu het in deze krant besproken proefschrift Parents and the media er ligt. Kijkt u veel tv? Naar welke programma’s kijkt u? Hoeveel leest u? Wat leest u? Hoeveel tv’s staan er bij u in huis? En hoeveel boeken?

Natascha Notten promoveerde dinsdag in Nijmegen op de genoemde studie, waaruit blijkt dat de antwoorden op deze vragen medebepalend zijn voor de toekomst van uw kinderen. Veel tv-kijken is slecht voor hun toekomst. Veel lezen is gunstig. Meer dan één tv in huis is slecht, veel boeken in huis is goed.

Slecht en goed, dat meet Notten vooral af aan de onderwijsloopbaan van de kinderen (en ook aan hun Body Mass Index). Kinderen van ouders die nooit voorlezen en nooit napraten over wat ze op de televisie hebben gezien, doen het minder goed op school. Een vader en moeder die naar Nieuwsuur kijken en Mulisch lezen en daar misschien ook af en toe een opmerking over maken, hebben een iets grotere kans op een kind dat naar de universiteit gaat.  

Zoals het gaat met dit soort berichten: er worden feiten gerapporteerd, maar tussen de regels galmt een moreel appel. Dat luidt: u moet veel (voor)lezen, want dan doen uw kinderen het goed op school. Mij zit dat woordje ‘want’ eigenlijk vooral dwars. Ik zie een ouder voor me die met een vermoeide blik een deeltje Pluk van de plank neemt en op verveelde toon zijn zesjarige de avonturen van de Weerman, Spijtebijt en tante Pleeg voordraagt – want dan kan ze hopelijk later naar de havo.

Het doet me denken aan de man die elke avond bad voor het slapengaan omdat hij dan zo lekker sliep. Wat hoogstens een gunstig neveneffect mag heten (een goede nachtrust), werd einddoel. Dat moet, lijkt me, tamelijk catastrofale effecten voor het bidden hebben gehad.

Tot nu toe dacht ik dat mensen lazen omdat ze daar plezier in hadden, om iets te weten te komen, om achter een ander venster op de wereld geplaatst te worden, of zelfs achter een venster op een andere wereld. Nu blijkt dus dat je ook kunt gaan lezen om je kinderen een treetje hoger op de maatschappelijke ladder te helpen.

Het beoefenen van een bepaalde praktijk (in dit geval lezen, of bidden) is vooral vruchtbaar als je het doet met een doel dat intrinsiek aan die praktijk verbonden is. Bidden doe je niet voor (alhoewel misschien wel om) je nachtrust, lezen doe je niet voor wiens succesvolle onderwijsloopbaan dan ook. Trouwens, iemand die zich aan Kees de jongen zet omdat hij zijn kind zo graag op de universiteit ziet komen, zal waarschijnlijk weinig profijt en jolijt aan zijn lectuur ontlenen.

Gelukkig is Rome ook via zijwegen te bereiken. Misschien dat pa ergens halverwege Pluk iets van de genialiteit van Annie M.G. Schmidt beseft en louter voor zijn plezier gaat voorlezen, zo niet lezen. Misschien dat de ouder die Kees de jongen gelezen heeft, als hij het boek dichtslaat, merkt dat hij van Theo Thijssen is gaan houden en naar diens andere werk grijpt. Misschien dat de bidder-omwille-van-zijn-nachtrust op zeker moment toch God ontmoet.